Wat Mauthausen nu voor ons betekent 12 mei 2013

Tot voor kort was Oostenrijk voor mij het land waar ik met mijn gezin één keer per jaar in een paar uurtjes door heen reed op weg naar onze vaste vakantiebestemming in Italië. Sinds enige tijd heeft het land echter een andere betekenis voor mij gekregen en dan met name het plaatsje Mauthausen.

Het begon allemaal met het onderzoeken van de stamboom van mijn moederskant: de familie Van Raamsdonk. Mijn tante Yvonne van Raamsdonk was al bezig met een familiestamboom en samen met haar ben ik verder gaan onderzoeken hoe onze familielijn loopt. Op een zeker moment kwamen wij uit bij mijn overgrootvader Pieter Johannes, geboren op 11 februari 1886 te Breda en, volgens de gegevens die wij ter beschikking hadden, overleden in Mauthausen, Oostenrijk. Hoe het verhaal precies in elkaar zat, wist niemand te vertellen en de basis was gelegd om dit uit te zoeken. Gelukkig voor ons leven we nu in een tijdperk waarin we het medium Internet en sociale media zoals Facebook tot onze beschikking hebben en dat het zoeken naar informatie een stuk makkelijker maakt. Uiteindelijk heb ik via Facebook dochter Rita (Maria) uit het tweede huwelijk van mijn overgrootvader met Maria de Boer gevonden, alsook Rita’s zoon Robert van Kleef. Van hen heb ik meer informatie gekregen. Rita was 8 jaar, toen haar vader in maart 1944 vanuit hun huis in Bussum meegenomen werd: “Wat ik mij nog herinner, was dat er een vrachtwagen met militairen stopte voor ons huis en er van twee kanten Duitsers binnenvielen en mijn vader meenamen, ik heb hem daarna nooit meer gezien”. Uit onderzoek bleek later dat dit de Sicherheitspolitzei van Amsterdam is geweest. Van Rita’s zoon Robert heb ik de documenten gekregen van het International Tracing Service (ITS Bad Arolsen). Hierin stond dat Pieter Johannes was opgepakt op 10 maart 1944 en naar Kamp Vught is gebracht, mogelijk verbleef hij daar in het Geisellager, een kamponderdeel waar gijzelaars bijvoorbeeld als vergelding voor acties van het verzet werden vastgehouden. Vanuit Vught is hij op 24 of 26 mei 1944 op transport gesteld naar Dachau en vervolgens op 17 of 18 augustus 1944 overgebracht naar Mauthausen. Op 13 mei 1945, slechts enkele dagen na de bevrijding van Kamp Mauthausen, is hij aldaar overleden aan tbc.

Het verhaal van mijn overgrootvader heeft me niet losgelaten en ik heb contact gezocht met de Stichting Vriendenkring Mauthausen. Het bleek dat de naam van mijn overgrootvader niet voorkwam op de namenlijst van de slachtoffers die zijn omgekomen in Mauthausen en dus ook niet op het Nederlands Monument in Mauthausen. Mirjam Ohringer, voorzitter en secretaris van de stichting, legde mij uit dat het soms moeilijk was om alle slachtoffers te vinden, tenzij, zoals in ons geval, een familielid zich meldt bij de stichting. Nu ik in het bezit was van de benodigde documenten, kon de stichting er alsnog voor zorgen dat Pieter Johannes van Raamsdonk vermeld werd op het Nederlands monument.

En zo kwam het dat op zondag 12 mei mijn neef Ronald Smits en ik, achterkleinzonen van Pieter Johannes, met onze echtgenotes, aanwezig waren bij de internationale herdenking in Kamp Mauthausen en de onthulling van het naamplaatje van Pieter Johannes van Raamsdonk. Aangekomen bij het concentratiekamp was het een indrukwekkend gezicht om al die landen met hun vlaggen en vaandels te zien die daar, ieder op hun eigen manier, met bloemen, kransen, tromgeroffel, gezang of juist stilte, hun oorlogsslachtoffers herdachten, zo ook Nederland. Bij het Nederlandse monument werden kransen en bloemen gelegd en na een korte toespraak van de Nederlandse ambassadeur in Oostenrijk een minuut stilte gehouden. Na een woord van Mirjam Ohringer namens Stichting Vriendenkring Mauthausen werd er stilgestaan bij de onthulling van het naamplaatje.

Aansluitend liepen we mee in het defilé in de Nederlandse delegatie. Het was ontroerend om enkele Poolse overlevenden, gekleed met gestreepte muts en/of jasje mee te zien lopen in de stoet. Je kon niet anders, dan je afvragen hoe zij deze dag beleefden. Er klonk met recht een luid applaus voor hen.

Na het defilé bezochten we het nieuwe bezoekerscentrum in het voormalige Krankenrevier. Hier bevindt zich o.a. das Raum der Namen. Om daar de naam van onze overgrootvader, overigens gespeld als Piter Raamstonk, zwart op wit te zien in een van de Gedenkbücher, was een bijzonder moment. Zijn naam staat er: het is ‘echt’. Hier heeft hij gelopen, gezien, geleden, hier is hij gestorven… We leggen rode rozen bij wat zeer waarschijnlijk zijn laatste rustplaats is, het voormalige Quarantänelager en zijn stil. Wij besluiten ons bezoek aan het kamp door de ‘doodstrap’ af te gaan naar de steengroeve. We staan beneden, in vrijheid, de zon schijnt, alles is groen, de vogeltjes fluiten. En we beseffen: ook toen scheen de zon en floten de vogeltjes. In gevangenschap en met onvoorstelbaar groot onmenselijk leed.

Terugkijkend heeft het bezoek aan het concentratiekamp diepe, diepe indruk gemaakt. We zullen onze ervaringen delen met Pieter Johannes’ dochter Rita , zij kon er helaas zelf niet bij zijn en zijn dankbaar dat wij op onze eigen manier een bijdrage hebben mogen leveren aan de herdenking van Pieter Johannes van Raamsdonk en alle andere oorlogsslachtoffers van Mauthausen. Met veel dank aan Stichting Vrienden van Mauthausen.

Kas van Raamsdonk,